Wat een zomer hebben we gehad; heel Nederland heeft bijna 3 maanden zonder zorgen buiten geleefd en genoten. Er werden weer de nodige records gebroken en we maken ons op voor ongetwijfeld een najaar met neerslagrecords. Het klimaat verandert.
Vriendjespolitiek
Klimaatverandering, ik moest er aan denken toen ik, diep in Zuid Italië, het boek VRIENDJESPOLITIEK, subtitel Fraude en corruptie in Nederland, las. Ik had schrijver en onderzoeksjournalist Bart de Koning gesproken in april op de Dag van de Fraudeonderzoeker; zijn boek kwam er na ruim 2 ½ jaar onderzoek aan, hij was benieuwd naar mijn reactie als ik het gelezen had.
Twee duimen omhoog Bart, ik heb met veel (on)genoegen het boek gelezen; een uitstekend opgebouwd en leesbaar boek. En ik doe maar gelijk een bekentenis; wat had ik graag zelf dit boek hebben willen schrijven na 35 jaar werkzaam te zijn geweest in de fraudebestrijding; het boek geeft een indrukwekkend overzicht van de vele fraude- en corruptie die Nederland de afgelopen 40 – 50 jaar zijn overkomen. Een feest van herkenning. Hoewel feest?
Schade en bedreiging
In eerdere blogs en columns heb ik mij afgevraagd waarom ik mij bleef verbazen over fraude en corruptie in Nederland; dat deze verschijnselen groter en ernstiger lijken te worden, maar dat er weinig actie wordt ondernomen om het echt aan te pakken en te bestrijden. Die verbazing is de afgelopen jaren overgegaan in verbijstering. Fraude en corruptie nemen toe, in aantallen en euro’s, maar zeker ook de ernst. Het klimaat verandert, de effecten en impact van financieel economische criminaliteit vormen een heuse bedreiging voor onze veiligheid en zijn schadelijk voor onze economie. De ondermijnende effecten van langere tijd niets of te weinig doen, wegkijken, worden zichtbaar. Dat was ook de belangrijkste aanleiding om het IFFC op te richten. De grote incidenten van deze zomer laten zien dat er nog een hoop werk aan de winkel is. Fraude en corruptie in Nederland, het was een hete zomer.
Goed voorbeeld doet goed volgen
Een van die opvallende incidenten deze zomer is de vermeende fraude in de uitvaartbranche die in het nieuws kwam. Het OM maakte bekend deze casus strafrechtelijk te zullen onderzoeken, met de voormalig voorzitter van de VVD als hoofdpersoon. Dit was aanleiding voor Youp van het Hek om in zijn wekelijkse NRC-column keihard uit te halen naar diverse VVD-politici. Onder de kop Richtmicrofoons stelt Youp voor dat door het OM op dit spul richtmicrofoons moet worden gezet. In plaats van op gewone journalisten. ‘Microfoons op het gajes zelf. Henry, Halbe, Jos en Mark. Mark ook? Ja Mark ook. U leest het goed’.
Tja en dat is een rode draad in het boek Vriendjespolitiek; de rol van Nederlandse politici; prominente bestuurders, in de publieke en private sector, die zelf betrokken waren bij of leidinggaven aan ernstige vormen van fraude en corruptie. En die er ook nog mee weg lijken te komen. Wat doet dat voorbeeldgedrag met de gewone burger?
Waar blijft het besef van urgentie?
Records worden gebroken, en de optelsom leidt tot de schrikbarende conclusie dat fraude en corruptie welig tieren en er geen besef en urgentie lijken te zijn om echt te gaan bestrijden.
Bart de Koning doet nog een venijnige verwijzing naar Groundhog Day, een film uit 1993 waarin een weerman steeds dezelfde dag meemaakt, tot hij zich realiseert dat hij een oplossing moet bedenken wil hij niet eeuwig dezelfde dag beleven. Net zoals bij fraude is het alsof je elke dag en iedere keer weer hetzelfde meemaakt, inclusief de verbazing en verbijstering.
Het was een warme zomer met meerdere uitschieters naar boven. Dat was ook zo in de eerste week van september; ik heb me zitten verbijten over de vermeende fraude met uitkeringen door Polen, verbijsterend dat dit zich op deze schaal en omvang zou hebben voorgedaan.
Waargebeurd
Maar de zomer is toch wel heel abrupt geëindigd met de gebleken incidenten bij ING. Lees het feitenrelaas dat het OM op haar website plaatste. Het leest als een van de boeken die ik las op vakantie; nee geen fictie, gewoon non-fictie, waar gebeurd, in Nederland.
De ING-casus levert veel vragen op, die voor de gehele NL-bestrijding gelden.
Waarom kan dit gebeuren?
Waar waren de interne en externe toezichthouders?
Ontbreekt het echt aan urgentie om dit te voorkomen of eerder te ontdekken en te stoppen?
Publieke en private partijen willen samenwerken maar het gebeurt te weinig.
Waarom ontbreekt het nog steeds aan één visie en nationale aanpak van fraude en corruptie?
Onze (financiële) veiligheid en economie staan op het spel.
Dit moet en kan anders. Er lijkt sprake van een groot en steeds groter wordend maatschappelijk probleem en de ‘bovenkant’ van de samenleving maakt daar deel van uit door het te ontkennen. Het gaat uitstekend met Nederland, althans in financieel economische zin. Maar het is niet de economie, maar onze maatschappelijke integriteit.
Wie is verantwoordelijk? Of beter wie neemt verantwoordelijkheid?